Kan ram sipuazi hmailei ah zeidah a lawh lai?

Inflation a sang ngai. Thil man a kai, duhsahte in siloin tihbahnung rang taktak in a kai. Cuti a kai ahcun Hyper-inflation ti a si. Cozah nih a control khawh ti lo le rate khiahmi thilman pawl a lonh tik ah a cang tawn. Cu ti an control khawh ti lo tik ah phaisa cung ah zumhnak a tlau.

Macroeconomic dirhmun In zoh ahcun thilman a kai hi supply nak in demand hi fak tuk in a ngan caah a si tiah biahlanak ah i al tawnmi a si.

Thilmankai – Inflation hi cu fiangte in chim ahcun “macroeconomic” ruang ah a si i macroeconomic a that lo cu cozah ruang ah a si. Phaisa tam tuk a rial caah zong ah a si kho cun monetary policy hi fawi tuk I a mer lengmang ruang ah a si. Ramchung budget chanbaunak a phichuah khawhnak Phaisa duhzat poah a rial lengmang ahcun hyper-inflation a chuahpi i cu nih purchasing power a tlak pin ah ram sipuazi a tlakchuk lei ah a kalter.

Monetary policies rengh tuk ruangah le Austerity (har nunning) timi policy a tlaih ahcun recession hi atu le atu a chuahter lai. US zong ah 1961-81 tiang hi tight monetary policy le austerity policy ruang ah 1970s ah a nolh than lengmang mi sipuazi tlakchuknak a chuahter lengmang (repeated recessions).

Cozah nih ramchung phaisa a har tuk lio ah ramdang thilphiar (import) hi thumh i export hi karhter an i zuam tawn i a herh taktakmi thil lawng ramleng in cawk i a herh tuk lo mi thil pawl ah policy rengh i tim kha frugality a si i cucu khuasak thiam kan ti lai maw kher ngai le hnem ngai i thil kha a herh taktak lawng ah cawk le hman kha a si nain Austerity ah a phan tawn. Cu ti a tuah lio ah dollar kha a control i ramdang chawphiar a duhmi dollar an duh zat zuar ti lo (Suzuki mawtaw kampani le a dang tampi an chuak), ramdang chawnphiar le chawkuat pawl sin in dollar kha amah cozah khiahmi rate in thlenter ti bantuk a vun tuah tik ah le ngunkhuai phun tariff fak deuh in a lak, license fawile bai in a thla/pe ti lo tik ah a miak (profit) a tlawm cang i ramdang chawluh chuahphiar a tla. Ramdang tangka a lutmi a tlawm.

Cozah nih project pawl tuah ti lo in an ngol. Ramdang tangka (foreign reserve fund) a ngeihmi a tlawm i hmuhnak lam a har chinchin i ramchung um ramdang tangka vialte khomh dih a timh. Datsi, Diesel, sii le cozah nih a herhmi thil pawl ramleng in cawknak ah ramdang phaisa kha a khon a hau a herh tuk cang tik ah ramchung um dollar kha fim dih aa timh tik ah a hmuh khawhmi le a ummi phaisa hi tu hnu thla 6 caah a zat lai maw a za deuh lai lo dik. Thla 6 a nung kho ti lai maw? Zeidah a cang lai?

Stagflation timi cu sipuazi a thangcho lomi (luang ti lo) a si pin ah thilmankai (inflation) le rian neilo milu karh phunhnih fonh in a zual caan kha a si. Recession tu hi cu a tlangpi in sipuazi tlakchuk hi a si ko.

GDP tlakchuk a si i ram tam deuh le caan tam deuh ahcun thla 6 hrawng hi a rau tawn. GDP a tlawm deuh ah maw a GDP thangchomi negative a cang ahcun recession ti khawh a si i quarter pa 2 hrawng pehzulh in a cang ahcun recession tiah auh khawh a si. Cu recession cu caan  saupi a peh ahcun Depression ah a cang. Depression a sau ahcun economy collapse a cang, sipuazi a cim a pur.

Sri Lanka ram sipuazi a cim a tluknak a ruang hi a biapi in phun 6 in a um nain cu chung ah Kawlram he a lawh ngai nak pakhat hnih cu an ramdang phaisa thlen hi an cozah nih a control tuk nain a leng ah black market ah an thlen cio,

ramchung ramleng business tuah pawl nih a leng rate an hman deuh, ngunkhuai a thumh tik ah cozah nih phaisa a hmuhmi a tlawm, organic farming tha a pek tuk  tik ah lakphak le facang chuak a tla, ramleng in facang an cawk a hau (USD million 450 man), phaisa tampi a rial, cozah nih phaisa tampi a hman (project maw hriamnam) maw ti bantuk in cu chap ah ramdang phaisa a batmi hna hi USD 51 billion a si. Kawlram nihin dirhmun he a lo ngai, a naih ngai ve cang tinak a si.

Kan ram sipuazi a cim kho cang caah khuasak thiam, nunthiam le fimkhor te in thawngpang hi nifa zulh ah a tha.Crd-Sui Hingz

Be the first to comment

Leave a Reply

Your email address will not be published.


*