
𝐏𝐡𝐮𝐧𝐠𝐛𝐢𝐚 𝐌𝐢𝐭 𝐈𝐧 𝐈𝐂𝐂 𝐂𝐡𝐮𝐚𝐡𝐦𝐢 𝐏𝐮𝐭𝐢𝐧 𝐓𝐥𝐚𝐢𝐡𝐧𝐚𝐤 𝐍𝐚𝐰𝐥.Nizan March 17 ah International Criminal Court (ICC) nih Russian President Putin (‘Putin’) le a kut tang nu Ms Maria (‘Maria’) tlaihnak nawl (arrest warrant) a chuah. ICC Rome Statute (Phungbia) le International Criminal Law chirhchan in ka theihtawk ka tial.
𝐏𝐮𝐭𝐢𝐧 𝐥𝐞 𝐌𝐚𝐫𝐢𝐚 𝐍𝐢𝐡 𝐙𝐞𝐢 𝐓𝐡𝐢𝐥 𝐃𝐚𝐡 𝐀𝐧 𝐓𝐮𝐚𝐡? Maria cu, Putin kut tang ah Children’s Right Commissioner (Ngakchia Covo lei Lutlai) a si.
2022 February thok in Russia nih Ukraine ngakchia 16,000 nak tlawm lo kha Russia ram le Russia ukmi hmunram ah a kuat hna i, a hren hna tiah Ukraine nih a ti. Yale University dothlattu pawl nih ripawt an chuah i, Russia nih Ukraine ngakchia 6,000 nak tlawmlo kha a ukmi hmunram buktom (camp) ah a tlaihhren hna, a ti.
Russia nih Ukraine ngakchia hi humanitarian chirhchan in ka thial hna tiah a ti ve. Asinain Rome Statute (ICC dirhnak phungbia) le Geneva Conventions (ram tampi biatiam phungbia) nih an onh lomi thil a si, international humanitarian phungbia chimning ah a lut lomi tuahsernak a si tiah an ti.
𝐑𝐨𝐦𝐞 𝐒𝐭𝐚𝐭𝐮𝐭𝐞 𝐥𝐞 𝐈𝐂𝐂 𝐓𝐥𝐚𝐢𝐡𝐧𝐚𝐤 𝐍𝐚𝐰𝐥𝐜𝐡𝐮𝐚𝐡 ICC Press Release cachuah ah ICC nih Rome Statute Article 8(2)(a)(vii) le (viii) ‘ralpuar sualngan (war crime)’ buar puh in tlaihnak nawl kha a chuah. Article 8(2)(a)(vii) nih ralthawh lio i phungbuar in minung tthialkamnak (deportation/ transfer) le erhkhumhnak (confinement) kha ralpuar sualngan ah a chiah. Article 8(2)(a)(viii) nih ral lio i minung tlaihfirhrennak (taking hostage) kha ralpuar sualngan ah a chiah. Putin le Maria cu, hi article ning hin ICC nih biaceih dingin a ti hna.
Article 25(3)(a) ning in a cunglei langhtermi ralpuar sualngan ruang ah Putin le Maria cu, pumpak in sual dantat khawh an si (an sual ko tiah phungbia an khiah ahcun).
Article 28(b) ning in Putin pumpak nih Ukraine ngakchia a va tlaihhren kher hna a hau lo, a kuttang minung nih an tuahmi a si ko zong ah, an tuah a theih ko, a thlauh hna lo, asiloah, tuah dingin nawl a pek hna. Hihi ICC nih a si ko tiah bia a khiah ahcun, a kuttang minung tuahmi sual vialte khi Putin nih a in lai. A kuttang minung (Maria ti bantuk) zong in dantat an in ve lai.
𝐈𝐂𝐂 𝐍𝐢𝐡 𝐏𝐮𝐭𝐢𝐧 𝐓𝐥𝐚𝐢𝐡𝐧𝐚𝐤 𝐍𝐚𝐰𝐥 𝐥𝐞 𝐒𝐮𝐚𝐥 𝐁𝐢𝐚𝐜𝐞𝐢𝐡𝐧𝐚𝐤 𝐍𝐚𝐰𝐥 𝐀 𝐍𝐠𝐞𝐢 𝐌𝐚𝐰?A tawinak in, ICC nih nawl a ngeih ko. A nawlngeihnak (jurisdiction) chung ah a um ko.
Russia nih 2016 ah Rome Statute minthut ram chungtel sinak aa leet. Ukraine cu, USA bang Rome Statute minthut chungtel ram a si lo. A sullam cu, chungtel ram a si lomi kha biaceih khawh a si lo tinak lam a um. Chungtel a si lomi Ukraine nih Putin tlaihnak le sual biaceihpiak awk nawlnak (request) a tuah kho lo. Asinain lamdang a um ko. Article 15(1) ning in ICC Prosecutor (ICC lawyer) nih chungtel ram a si lomi hruaitu Putin sual dothlatnak nawl a ngeih. Article 15(2)-(3) ning in, Ukraine cozah nih ICC Prosecutor cu, an rak ttawiawm (co-operate) caah, hi Article pahnih fonh hin, ICC nih Putin tlaihnak nawl le sual biaceihnak nawl a ngeih. Ukraine khi cozah nawlngeihnak (soveignty) a ngeimi ram a si caah ICC Prosecutor rian an rak ttawiawmnak nih ICC sin ah biaceihnak nawl (jurisdiction) a pek hna.
𝐏𝐮𝐭𝐢𝐧 𝐍𝐢𝐡 𝐑𝐚𝐦 𝐋𝐮𝐭𝐥𝐚𝐢 𝐒𝐮𝐚𝐥 𝐁𝐢𝐚𝐜𝐞𝐢𝐡 𝐀𝐰𝐥𝐡𝐧𝐚𝐤 (𝐈𝐦𝐦𝐮𝐧𝐢𝐭𝐲) 𝐀 𝐍𝐠𝐞𝐢 𝐌𝐚𝐰? UN Phungbia (Public International Law) ning cun, ram lutlai ttuan lio ah, Putin bantuk ram lutlai kha sual biaceih phung a si lo; sual biaceih awlhnak (immunity) an ngei. Asinain Rome Statute Article 27(1)-(2) nih ram lutlai le misawhsawh a thleidang hna lo; ram lutlai nih sual biaceih awlhnak pakhat hmanh an ngei lo. Cucaah, Putin nih cu bantuk awlhnak a ngei lo. ICC nih sual biaceihnak nawl a ngeih.
𝐏𝐮𝐭𝐢𝐧 𝐍𝐢𝐡 ‘𝐆𝐞𝐧𝐨𝐜𝐢𝐝𝐞’ 𝐓𝐞𝐡 𝐀 𝐓𝐮𝐚𝐡 𝐌𝐚𝐰?Geneva Genocide Convention (Phunnawn Khamnak Ram Tampi Biatiam) Article 2(e) nih hranhram in miphun pakhat ngakchia phu kha miphundang phu ah tthialkam (transfer) kha phunnawn tiah a ti. Hi sullam hi Rome Statute Article 6(e) nih phunnawn sullam caah aa tlen (copy).
ICC Prosecutor nih Putin le Maria thiltuah hi a dothlat hnu ah ralpuar sualngan in sualpuhnak kha ICC biaceihtu sin ah a chuahpi. Phunnawn sualpuhnak chuahpi awk kha aa tlak ngaimi a si ve. Tehte (evidence) a ummi chirhchan in, phunnawn sualpuhnak tuahtlak tehte a um (rih) lo caah a si ko lai. Tehte an hmuhchap ahcun, phunnawn kong in Putin hi sualpuh khawh chap dawh a si.
𝐈𝐂𝐂 𝐍𝐢𝐡 𝐏𝐮𝐭𝐢𝐧 𝐂𝐮 𝐀 𝐓𝐥𝐚𝐢 𝐊𝐡𝐨 𝐓𝐚𝐤 𝐋𝐚𝐢 𝐌𝐚𝐰?ICC nih Putin tlaitu ding palik a ngei lo. Asinain chungtel ram aa ngeihmi ram 123 chirhchan khin Putlin tlaih awk lam a um. A sullam cu, Putin nih chungtel ram 123 pakhat khat a lamh bak khin chungtel ram palik nih rak tlaih awk kha Rome Statute nih ttuanvo a pekmi hna a si. A tawinak in Putin vawlei a bi chin tinak a si. Cakei pawpi bantuk in duh paoh in a cawlcanghnak kha a hun khirhngerhtu thil a um cang.
Cu vial! Biathlaih: US nih a tir ah ICC dirhnak kong hi a rak tlothaupi ngai hna nain a ‘tining in’ Rome Statute biahman a kal ti lo i, nihin tiang US nih Rome Statute biakam ah min a thu thai lo. Asinain ICC nih Afghanistan i US ralkap ralpuar sualpuhnak kong a rak hlat, President Trump chan lio ah. President Trump nih ICC hi sanction in dan a rak tat ve ti a si.
Ka upa nih request a ka tuah caah, caantenh in hi cabia hi ka rak tial. Crd.CH Khar Photo: Putin le Maria February 16, 2023/ Getty Image
Leave a Reply